Tuesday, July 28, 2009

Previuw Julgamentu 11 Fevereiru




















Arguida : Arguida Angelita Pires diskunfia sai hanesan autor prinsipal ba atentadu 11 Fevereiru 2008, husi foto sorin, matebian Maijor Alfredo Reinado Alves momentu iha ai-laran ho nia grupu. Foto TP/Eugenio Pereira

Angelita Pires Sai Autor Prinsipal,
Alfredo, Leopoldino Hetan Tiru Husi Membru F-FDTL
DILI
Kazu atentadu 11 Fevereiru 2008 hasoru Prezidente da Republika Jose Ramos Horta iha Metiaut-Dili husi grupu Maijor Alfredo Reinado Alves no atentadu hasoru Primeiru Ministru Ray-Rala Xanana Gusmão husi grupu eis Tenente Gastão Salsinha iha Balibar, tama ona prosesu julgamentu iha Tribunal Distrital de Dili, segunda (13/07/2009).

Julgamentu ba loron primeiru segunda, (13/07/2009), iha akuzasaun prokurador haktuir katak, arguida Angelita Maria Pires diskunfia sai autor prinsipal nomos atentadu ne’e planeia ona antes, hodi hasoru Prezidente da Republika no Primeiru Ministru.

Hatan ba akuzasaun ne’e, ekipa advogado no arguido Gastão Salsinha rejeita akuzasaun prokurador nian.

Iha defesa haktuir katak, sira tun ba Dili tanba simu karta atu halao dialogu ho PR Horta, laos atu tun ataka ka halo imbuskada hasoru amos Horta no Xanana Gusmão.

Hafoin julgamentu ba jornalista sira, arguida Angelita Pires ne’ebe hetan termus residensia (tahanan rumah-red) koalia ba jornalista sira katak, prontu foo sai lia loos ba tribunal hodi defende nafatin prinsipiu matebian Alfredo Reinado.

“Hau sei hatoo buat hotu ba tribunal, ita sei hetan lia-loos no justisa ba povu ida ne’e, hau la-abandona Maijor Alfredo nia prinsipiu, hau sei kontinua luta ninia direitu,” nia reafirma.

Iha loron segundu, tersa (14/07/2009), deklarasaun testamunha Pedro Joaquim Soares no Jose Luis da Costa hateten, la-konhese ema ne’ebe tiru Prezidenti Horta iha momentu ne’eba tanba autor ne’ebe tiru, taka oin ho hena metan (masker).

Loron kuarta, (15/07/2009) iha deklarasaun testamunha membru F-FDTL Isaac da Silva diskunfia ema ne’ebe tiru Prezidente Ramos Horta mak arguido Marcelo Caetano mesmo momentu ne’eba uza hela masker.

Isaac hateten, nia konhese Marcelo husi matan, jeito hamrik no hahalok, tamba uluk kolega militar no sempre hasoru malu iha cerimonia ruma.

“Bainhira ami lao pas iha jardim iha kios ida, hau nia maluk Agustinho hateten, Alfredo ho nia maluk iha laran, e hau hakilar Prezidente lao nei-neik. Atu ba besik odamatan hau hasoru Marcelo Caetano, nia maka tiru prezidente, tiru dala ida la-kona, tiru dala-rua ne’e maka kona iha Prezidenti nia kabun loos. Hau konhese nia tanba forsa maluk, se-karik iha loron ne’e, nia taka masker tomak ba nia oin hau la-konhese, maibe nia matan sai entaun hau hatene nia Marcelo, e alende ne’e nia hamrik loke ain, e mos nia hahalok halo hau konhese,”afirma Isaac ba tribunal.

Julgamentu iha loron haat, segunda (20/07/2009) sasin Adelino da Silva membru F-FDTL deklara ba tribunal katak, la-hatene se-mak tiru mate Alfredo no Leopoldino Exposto, tamba momentu akontesementu, nia iha hela haris fatin.

“Iha akontesimentu ne’e hau iha hela haris fatin laran, depois hau sai mai hau hare hau nia kolega (F-FDTL) sira ne’ebe hala’o seguransa iha residensia Prezidente Republika nian ne’eba laiha fatin akontesimentu, tamba ne’e hau la-hatene se-maka tiru mate Alfredo ho Leopoldinho,” haktuir Adelino hodi responde pergunta sira husi juiz Costancio Basmery, kona-ba se-maka tiru mate Alfredo ho Leopoldinho.

Julgamentu iha loron lima, tersa (21/07/2009) testamunha membru F-FDTL Francisco Marcal deklara katak, nia mak tiru Major Alfredo Reinado Alves no Leopoldino Exposto iha atentadu 11 Fevereiru 2008 ho kilat metra.

“Hau hare deit ema nain rua uza masker (topeng-red) halai ho pozisaun fogu (pozisaun tiru-red) hasoru hau, entaun metra ne’ebe hau kaer tiru ho razadas hodi hasoru. Hau la-hatene ema nain rua ne’e Alfredo no Leopoldino, “ katak Francisco Marcal ne’ebe momentu ne’eba iha residensia Prezidente da Republika Jose Ramos Horta Metiaut-Dili.

Iha akontesementu ne’e, testamunha deklara tiru uluk matebian Leopoldino hafoin tiru mate fali Maijor Alfredo.

Marcal haktuir, momentu tiru bainhira matebian Alfredo no Leopoldino sai husi tenda hodi dez-arma membru F-FDTL nain rua seluk.

Nia mos hateten tan katak, bainhira situasaun hakmatek, foin hatene katak ema nain rua ne’ebe nia tiru matebian Alfredo no Leopoldino Exposto

Entretantu, testamunha João Soares deklara ba tribunal katak la-hatene se-mak tiru mate Alfredo ho Leopoldino.

“Iha momentu ne’eba hau toba hela iha hau nia tenda laran ho kondisaun ulun moras bainhira hau nia kolega Domingos Pereira ba troka hau, no hau toba la-liu minute hira nia laran derepenti grupu rebeldes sira tama no foti hau nia kilat, ameasa hau no dehan hau tenke nonok se-lae hau mate, ” dehan nia.

Loron neen julgamentu, kuarta (22/07/2009) vitima atentadu 11 Fevereiru 2008 Tenente Celestino Gama la-konsege foo deklarasaun tamba kondisaun saude.

Liu husi diskusaun entre juiz koletivu, prokurador no ekipa advogado, juiz konsidera kondisaun vitima la-permite atu foo deklarasaun ba tribunal. Bainhira vitima iha ona kondisaun saude ne’ebe diak mak tribunal sei bolu hodi presta deklarasaun, “ dehan juiz Constancio Basmery ne’ebe deriji julgamentu.

Testamunha seluk membru Polisia Militar Albino Asis hateten katak, momentu akontesementu hare arguido Gilberto Mota.

“Hau hare Gilberto Mota iha portaun boot, kaer kilat se-tama ba residensia Prezidente da Republika. Hau hare nia taka ulun ho hena metan (topeng-red) maibe la-taka oin metin, “ deklara testamunha ne’ebe sai forsa F-FDTL iha tinan 2002.

Tamba hare arguido Gilberto Mota iha momentu akontesementu, defensor husu ba testamunha atu hare arguido sira ne’ebe tuur iha sorin loos no karuk, iha ou lae arguido Gilberto Mota.

Depois hamrik, hodi hare ba loos no karuk, testamunha ne’e deklara katak arguido laiha iha sala julgamentu.

Hafoin rona deklarasaun refere, mosu lian barullu husi audensia ne’ebe asiste, testamunha husu fila fali ba tribunal hodi hare dala ida tan tamba konfuzaun farda ne’ebe arguido sira uza iha momentu akontesementu no agora dadaun akompanha prosesu julgamentu.

Tuir testamunha katak, momentu akontesementu arguido uza farda forsa maibe laos farda F-FDTL nian no agora dadaun uza fali farda prisioneiros entaun halo nia konfuzaun.

Ho razaun ne’e, juiz foo fila fali oportunidade ba testamunha hodi hare fali no ikus testamunha hatudu Gilberto Mota ne’ebe tuur iha kadeira husi liman loos, kadeira primeiru husi oin, Gilberto tuur iha ninin karuk.

Julgamento durante ne’e, hetan prejensa husi arguido nain lima Angelita Francisca Maria Pires (sivil), Tito Tilman (F-FDTL), Francisco Andrade Ximenes (F-FDTL), Alfredo Andrade (F-FDTL), João Amaral (F-FDTL) ne’ebe durante ne’e hetan termos de residensia.

Arguido nain 23 ne’ebe nebe durante ne’e hela iha komarka Becora lidera husi Gastão Salsinha (F-FDTL) mak Amaro da Costa Susar (PNTL), Marcelo Caetano (F-FDTL), Ismael S. do Soares (F-FDTL), Domingos do Amaral (F-FDTL), Francisco Jose Antonio (F-FDTL), Paul Leonel de Deus (F-FDTL), Gilberto Suli Mota (F-FDTL), Joanino Mario Guterres (F-FDTL), Igidio Lay Carvalho (F-FDTL), Caetano dos Santo Ximenes (F-FDTL), Bernardo da Costa (F-FDTL), Avelino da Costa (F-FDTL), Alexandre Araujo (PNTL), Raimundo Maia Barreto (F-FDTL), Januario Babo Soares (F-FDTL), Julio Soares Guterres (F-FDTL), Gaspar Lopes (F-FDTL), Jose Agapito Madeira (F-FDTL), Julio Antonio Soares (F-FDTL), Quentino Expedito Santos (F-FDTL), Adolfo da Silva (F-FDTL) no Jose da Costa (F-FDTL).

Alende ne’e, hetan mos partisipasaun husi familia arguido nomos familia matebian maijor Alfredo Reinado no Leopoldino Exposto.

Julgamentu ba kazu ne’e sei halao semana ida dala tolu, segunda, tersa no kuarta.
Iha kazu ne’e, prokurador sei aprejenta testamunha membru F-FDTL ne’ebe momentu akontesementu iha fatin ne’eba, vitima, nomos ema sivil balun ne’ebe mak husi Australia no Indonesia, hamutuk hotu ema nain 134. (Timor Post)

No comments: