Thursday, May 14, 2009

Alkatiri Kontra Xanana

Xanana “Defende” Ministra Emilia
DILI –
Eis Pirmeiru Ministru no Sekretariu Geral Fretilin, Dr Mari Alkatiri hateten konsidera akuzasaun nebe Primeiru Ministru Xanana Gusmao halo hasoru Fretilin hanesan meius ida atu tenta defende Ministra Financas Emilia Pires nebe nia ministeiru deskunfia nakonu ho korrupsaun.

“Xanana tenta defende nia ministra hodi akuza hau mak sofre “malaria kronika”. Tebes duni MF altura hau nia tempu nunka asina kontratu ho asesor nebe uluk sai asistente laboratorium ikus mai sai asesor internasional hodi manan osan bo’ot iha ministeriu financas .Atu nune’e lor-loron bele halo analiza ba ema nia foer sira,”dehan nia, ba jornalista sira, horiseik liu husi konferensia imprensa iha uma fukun PN.
Alkatiri husu ba PM Xanana atu le relatoriu instutisaun internasional hodi detekta lolos sistema gestaun nebe uluk governu Fretilin hari hahu husi abut.

Nune’e tusan nebe governu fretilin husik hela ba AMP mak halo inagurasaun sai kontradisaun bo’ot ho rajaun Xanana rasik la hatene Carry Over (orsamentu ne'ebe la gastu hotu) hanesan osan nebe komprometidu atu selu projetu pluri anual, dehan nia.

Entaun, Alkaitir hatutan, Fretilin presiza husik hela orsamentu ruma atu selu projetu hirak nebe seidauk remata.

Nia konsidera deklarasaun Xanana grave tanba realidade hatudu momos katak nia lahatene prinsipiu kontinuidade instituisional estadu nian.

“Xanana dehan Fretilin monu tanba “Malaria Kroniku “ iha ministeriu financas altura neba.Hau hanoin ida ne’e hanesan konspirasaun no golpe nebe halo iha tinan 2006.Hodi hatudu momos katak nia la kretaivu atu sai nudar lideransa governu,”dehan nia.

Labele Hatudu Odio
Alkatiri hateten mos katak nia sente triste ba deklarasaun PM Xanana katak governu anterior nakonu ho korupsaun, projetu carry over no dividas barak.

“Hau rona ho laran triste. Hau hanoin dala barak hakarak hatan ka lae. Tamba hau hare katak Xanana nia lian. Nia hatudu katak, lakohi atu esplika sasan ho didiak. Maibe, nia hatudu nia odio, ne’e mak hau nia laran triste, ” dehan nia ba jornalista sira, horseik iha sala bankada Fretilin Parlamentu Nasional.

Alkatiri hatutan, ukun nain presiza servi povo ho didiak, maibe labele servi ho bosok. Tamba, Timor Leste rai ida demokratiku, labele konsidera malu hanesan inimigo. Nasaun presiza partidu politiku sira konsolida malu, labele fahe malu nafatin, “tenik nia.

“Ita nian deit mak diak, ema seluk nian aat, ida ne’e tenki hotu. Ne’e hau nia apelu boot. Tenki rekonhese saida mak diak no saida mak aat. Atu konsolida nasaun labele haluhan istoria, “ nia reafirma.

Sekretariu jeral partidu Fretilin komenta, Timor Leste presiza politiku ida ne’ebe mak honestu, tamba ne’e, nia enkoraja xefi governu atual atu kombate korupsaun.

“Hau lakohi hatudu odio tamba hau laiha odio ba Xanana. Xanana hatudu nia odio ne’e halo fali hau hanoin 2006, ba mensajem Presidente da Republika Xanana uluk iha loron 23 de Marsu 2006 no 22 Junu 2006. Ne’e hau hanoin repete fali 2006, povo lakohi ona krize hanesan 2006, “ nia realsa.

Nia husu ba governu atual, kuandu hetan kritika, hatan ho informasaun klarifikasaun laos hatan ho atake ne’ebe laiha fundamentu no laiha baze.

“Se Xanana deit mak hatan ho dadus, para dehan ami ne’e bosok ten, hau sei fiar duni. Agora ho odio, hau husu para labele repete tan, “ nia haktuir.

Nia hateten, PM Xanana laiha konseptu atu hatan kritika husi opozisaun. Maibe halo konfuzaun iha publiku. Kulpa laos ninian deit. Kulpa nia kolaboradores sira. Assesores bar-barak la-hatene foo breefing ida diak.

”Selu osan boot ba assesores sira, breefing diak mos laiha. ”Hau sei kontinua dehan, nia sala duni, tamba nia mak xefe. Maibe assesores bar-barak ne’e la-halo buat ida. Kolaboradores bar-barak mos la-halo buat ida atu foo oportunidade ba Xanana, transmite imajen ida diak, ‘ nia kestiona tan.
(Timor Post)

Korupsaun Governu Anterior

Alkatiri Dezafia Xanana Atu Investiga
DILI –
Eis Primeiru Ministru Mari Bim Amude Alkatiri dezafia Primeiru Ministru Xanana Gusmão atu labele akuza deit governu anterior maibe importante mak halo investigasaun hodi hetan provas.

“Parlamentu deit husu dokumentus kontratu sira la-foo, satan foo ba Komisaun Anti Korupsaun. Parlamentu ne’e orgaun soberania, poder de fiskalizasaun, ” nia kestiona.

Bainhira komisaun Anti korupsaun estabelese, Fretilin prontu hetan investigasaun, “ dehan Alkatiri ba jornalista sira, iha sala komisaun bankada Fretilin, kuarta (13/05).

“Uluk iha alegasoens ba korupsaun iha hau nian governu, hau rasik haruka inspektur jeral ba halo investigasaun. Ne’e provedor mos seidauk iha, inspektur jeral investiga kazu 60 karik, “ nia dehan.

Kazu korupsaun ida mak iha Prezidente da Republika. “Xanana la-gosta rona buat ne’e, mais hau repete fila fali. Ida nia selu ona, portante laos korupsaun. Hae! selu ka la-selu. Korupsaun, korupsaun nafatin, “ haktuir nia ho hamnasa.

Iha hasoru malu ho jornalista sira, sekretariu jeral Partidu Fretilin Mari Alkatiri, hanesan parte ida hodi hatan ba deklarasaun Primeiru Ministru Xanana Gusmão iha konferensia da imprensa, tersa (12/05) iha palacio do governu hodi hateten katak, korupsaun iha tempu governu anterior boot liu governu atual.

“Mari Alkatiri labele haluha katak governu Fretilin husik hela korrupsaun boot liu fali governu AMP. Se Alkatiri nega nia laos ema ona,” dehan PM Xanana, iha konferensia imprensa.
Konferensia ne’ebe Primeiru Ministru halo hodi hatan ba kritika bankada opozisaun Fretilin konaba korupsaun iha ministeriu balun nomos salario ba assesor internasional sira iha ministeriu financas. (Timor Post)

Fretilin Abandona Plenaria

Lei Inkeritu Parlamentar Hetan Aprovasaun
DILI –
Bankada oposizaun Fretilin, segunda loron-kraik no tersa dader (12/05) kontinua abandona plenaria ba diskusaun lei inkeritu juridiku parlamentar. Finalidade, lei refere hetan aprovasaun final global ho resultadu votasaun afavor 27, kontra 1 no abstensaun 5.

Iha deklarasaun de votos deputadu Vice Prezidente Parlamentu Nasional Vicente da Silva Guterres hateten katak, deputadu konsege halao knar ida ne’ebe importante tebtebes. Ita hein pratikamente, “ dehan nia.

Fernanda Mesquita Borges Prezidente Partidu Unidade Nasional ne’ebe vota abstein tamba iha artigo balun limita opozisaun sira tamba partidu kiik kadeira ladun barak atu halo inkeritu.

Borges hatutan artigo 4 loke dalan atu iha komisaun inkeritu parlamentar ida ne’ebe obrigatoriu mais presiza deputadu 22, maibe opozisaun bele hamutuk hodi halo inkeritu ruma iha sesaun legislatura.

Nia mos kestiona transparancia tamba prosesu inkeritu taka ba publiku. Iha Portugal, deputadu sira ne’ebe halo inkeritu loke ba publiku. Ida ne’e hanesan prosesu ida ne’ebe Timor-Leste presiza atu aprende. Hein katak aban bain rua bele hadia fali, “ nia realsa.

Vital dos Santos deputadu husi Partido Demokrata ne’ebe vota afavor konfesa katak ho lei ne’e, parlamentu bele halo inkeritu parlamentar tinan ida dala ida, ida ne’e mak posibilidade deputadu sira atu halo.

Razaun Fretilin abandona plenaria relasiona proposta alterasaun numeru 3 ne’ebe mai husi Vicente da Silva Guterres ne’ebe muda direitu deputadu 10 ba 22 tamba kadeira opozisaun iha parlamentu la too 22.

Kadeira Fretilin iha PN 21, Aliansi Demokrata kadeira 2 no Partidu Unidade Nasional kadeira 3. Mesmu Fretilin abandona plenaria, PUN no Aliansi Demokrata kontinua partisipa diskusaun lei ne’e too votasaun final global. (Timor Post)

Pro Kontra AMP No Fretilin

“Teatru” Politika Iha PN
■Fretilin Sei Renunsia Husi PN
DILI –
Asaun politika ne’ebe reprejentante povo hatudu iha uma fukun Parlamentu Nasional durante diskusaun lei inkeritu parlamentar horisehik hanesan fali “teatru” politika ida.

Asaun nebe mosu maka hanesan Fretilin abandona plenaria, no sorin seluk, bainhira Fretilin halo deklarasaun politika deputadu husi bloku Aliansa Maioritaria Parlamentar abandona mos plenaria.

Reasaun ne’ebe deputadu AMP no Fretilin hatudu, tuir Prezidente PN Fernando Lasama de Araujo katak, “ladun diak tanba afeita ba servisu PN.

“Mais ida ne’e vida politika ne’ebe iha rai hot-hotu akontese, ida ne’e vida demokratiku. Husu ba deputadu sira hot-hotu hanoin ho responsabilidade para kumpri sira nian knaar iha parlamentu. Ba opozisaun atu labele walk out (abandona plenaria) deit, maibe hanoin tuir dalan demokratiku katak iha mundu ne’ebe deit maioria deside, minoria submete, “ katak Prezidente PN Lasama ba jornalista sira.

Prezidente ba orgaun soberanu hanesan PN husu ba povo, 2012 tempu eleisaun atu hili deputadu ne’ebe iha responsabilidade, no ida ne’ebe mak hakarak duni servisu ho laran tomak nomos responsabilidade boot ba nasaun, laos ba partidu deit.

Prezidente Partidu Unidade Nasional Fernanda Mesquita Borges hateten, asaun ne’e hanesan taktika Fretilin no AMP atu hasoru malu, maibe bele afeita ba prosesu parlamentar.

Nia informa ba povo iha Timor laran tomak katak, situasaun iha Parlamentu Nasional lao ladun diak. Povo presiza hili deputadu sira ne’ebe iha responsabilidade.

Borges hatutan, kuandu opozisaun foti povo nia problema. Tenki simu, hakarak ka lakohi povo mak simu todan ne’e. Tamba ne’e, husu ba povo katak atu hanoin didiak hodi hili iha eleisaun 2012, “ nia reafirma.

Portavoz deputadu AMP Fernando Gusmão iha intervista ba jornalista sira hateten katak, asaun walk out ne’e direitu demokratiku tamba ne’e laiha ema ida mak atu bandu.

“Buat ida ne’e mosu tamba sentimentu kolega AMP sira ladun kontente ho situasaun parlamentu nian. Parlamentu ne’e orgaun koletivu, tantu AMP no Fretilin hamutuk mak dehan parlamentu nasional, “ dehan nia.

Nia esplika funsaun PN mak halo lei, fiskalizasaun no desizaun politika. Deklarasaun politika hanesan informasaun, maibe importante mak halo lei ba nasaun. Importante seluk mak fiskalizasaun politika, governu halo servisu loos ou lae.

Xefi bankada PSD ne’e mos konfesa, asaun ne’e hanesan protesta politika ho razaun wainhira diskute konaba lei inkeritu parlamentar deputadu Fretilin abandona plenaria.

Fernando Gusmão hatutan tan katak, asaun ne’e hanesan taktika politika oinsa destabiliza funsionamentu parlamentu, para iha razaun Presidente da Republika bele desolve PN, nune’e mosu eleisaun antisipada.

Pedro da Costa deputadu husi bankada CNRT hateten, ambiente hanesan ne’e iha nasaun ne’ebe deit akontese.

“Buat ne’ebe tenki toma konsiderasaun mak rejimentu PN tenki hadia tamba funsionamentu quorum la-presiza 51 pursentu mais um, maibe funsiona um terso ne’ebe presiza regula. Maibe iha votasaun tenki iha quorum, “ katak nia.

Jacob Xavier deputadu AD haktuir, parlamentu sempre iha opozisaun ne’ebe halo deklarasaun politika. Pro no kontra buat ida normal, atu oinsa governu bele hadia povo nia moris.

Entretantu, ba jornalista sira, Xefe bankada Fretilin Aniceto Guterres hateten bankada opozisaun Fretilin iha PN sei kaer metin hahalok walk out nebe halo husi AMP, hodi renunsia husi uma fukun parlamentu.

“Hau hanoin ida ne’e hanesan rajaun fundamental ida ba ami atu kaer metin hodi renunsia husi mandatu, nudar deputadu iha parlamento nasional,”dehan Aniceto, ba jornalista.

Nia hateten hahalok walk out nebe maka halo husi AMP ne’e hanesan anti demokrasia iha plenaria laran hodi lakohi rona deklarasaun politika husi opozisaun.
Nia hateten tuir lolos ne’e, nudar partidu maioria nebe kaer ukun tenki simu kritika sira nebe maka mai husi opozisaun. (Timor Post)

Xanana Akuza Governu Anterior

Xanana : Alkatiri Labele Nega Fretilin Korruptor Boot Liu AMP
DILI –
Primeiru Ministru Xanana Gusmao husu ba eis Primeiru Ministru no atual Sekretariu Jeral Fretilin Dr. Mari Alkatiri atu labele nega katak korrupsaun iha governasaun Fretilin nian boot liu governasaun Aliansa Maioria Parlamentar.PM Xanana hateten ida ne’e, Tersa (12/05), liu husi konferensia imprensa, nebe maka akompanha husi Ministra Financas Emilia Pires, iha palasio governu.

“Mari Alkatiri labele haluha katak governu Fretilin husik hela korrupsaun boot liu fali governu AMP. Se Alkatiri nega nia laos ema ona,” dehan PM Xanana.

“Tanba uluk hau sei prezidente inprezariu barak ba hato’o ba hau dehan favor hato’o hela ba governu selu ami nia projeitu halo hotu ona maibe governu seidauk selu. Mais hau dehan ba Alkatiri atu selu tutuir osan sira nee, nia dehan diak- diak maibe la selu,” dehan tan Xanana.

Maibe, nia husu mos ba ema lideransa Fretilin atu lori evidensia ba tribunal sekarik governu AMP halo korrupsaun. Tanba, akuza ema arbiru deit nein laiha evidensia ne’e ladiak.

“Hau dehan ona iha evidensia hodi ba tribunal, labele koalia deit hanesan manu inan ida atu tolun maibe ohin nia kokorek ba mai. Se tribunal informa hau, dehan hau nia membrus governu nee sala hau sei hasai nia, maibe se dehan nia los hau simu nafatin nia,” PM Xanana hateten.

Xefe governu nee dehan, tuir lolos nia lakoi atu ke’e kazu korrupsaun nebe mosu iha Fretilin nia tempu, maibe Fretilin rasik maka hakarak kee rasik.

“Ami dehan tiha ona katak konaba kotuk ita nonok tanba ita hakarak hadia ba oin, mais ami nonok foer mai fali, ita hotu tenki foti sai fali,” haktuir nia.

Alende ida ne’e, PM Xanana afirma katak Komisaun Anti Korrupsaun tenki hari atu nune’e bele halo kombate korrupsaun nebe maka mosu iha governu nia laran.

“Hau husu ita hotu tenki defende KAK atu hare tok buat sira uluk –uluk nee hotu ita tenki hare nusa maka ema nee manan $200 dolar deit nia hetan fali buat ida nee, ida neba? nee ita sei lao ba atu hare tamba KAK sei loka dalan ba buat oin –oin,” dehan Xanana.

Tuir Xanana katak, durante nee nia rasik observa media fo sai kazu korrupsaun barak mosu iha ministeiru sira, maibe informasaun sira nee so doko deit publiku nia hanoin tamba la iha evidensia forti.

“Dala ruma ami husik to buat nee tasak tiha maka ami hare oinsa maka bele hatan. Maibe ami durante fulan nen (6) nia laran nutusia sai barak dehan governu AMP korrupsaun mosu barak tebes. Mesmu hahu husi hau rasik to hau nia ministru sira ami hotu mesak korruptor deit,” Xanana responde.

Konaba kestaun korrupsaun, Xanana haktruir katak kritika hotu nebe hato ba nia governu ne’e nia simu. Tanba bele desperta konsensia povu ba problema boot korrupsaun atu nunee AMP bele hakasan nafatin hodi TL bele sai numeru primeiru kombate korrupsaun.

Ba kestaun publika informasuan ka notisia ba publiku iha TL, tuir Xanana katak, media bele hetan naroman ba liberdade ona atu publika kazu korrupsaun hotu tanba uluk jornal ida labele publika arbiru kazu korrupsaun nebe mosu iha governu nia laran. Maibe agora governu AMP fo liberdade ba media atu krika.

“Debate publiku konaba korrpsaun nudar sinal diak, hatudu katak nasuan ida nee hader tiha ona. Uluk karik jornal ida labele koalia hasoru governu, ohin buat nee sai normal tiha ona ami orgulhu tamba liberdade imprensa iha tina ona,” dehan Xanana.

Konaba salariu asesor internasional sira iha ministeriu financas nebe maka durante ne’e hetan kritika barak husi Fretilin, PM Xanana nebe hetan akompanha husi Ministra Financas Emilia Pires, hateten governu AMP lahasai osan povu nian hodi selu salariu asesor internasional. maibe, asesor kuaje nain 48 nee, hetan vensimentu husi prozeitu Public Finance Management Capacity Building Programme (PFMCBP), ne’ebe finansia husi doador ualu (8), iha sistema administrasaun Banku Mundial nian.

Tuir PM Xanana, prekupasaun husi reprezentante Parlamentu Nasional (PN) liliu husi parte Fretilin hanesan alegasaun falsu tanba realidade estadu la uza osan povu, lahanesan ho governasaun Fretilin iha antigu.

PM Xanana nebe kompleta ho dokumentus boot ida iha nia liman, hateten, sira iha evidensia forte no dadus kompletu konaba mal administrasaun at liu husi governasaun Fretilin nian., liliu iha parte Ministeriu Finansas nebe lidera husi Maria Madalena Boavida.

“Ita rona deit hanesan nee, governu Fretilin iha 2007 fo 23 dias ba asesor internasional ida ho valor rihun $23 naran. nia sim um mil ba loron ida. mas la inklui iha despezas, han, hemu, alojamentu hanesan Otel, trasporte, buat hirak nee estadu mak selu hotu,”deklara nia.

Seluk fali iha Novembru 2006, 42 dias ba konsultan services ba fundus MCC nian ho vensimentu rihun $42. Ba travel nian maka rihun $11,77, lainklui tan toba fatin iha otel boot hanesan Sagres, venture no seluk tan. Xanana hateten, maibe, sira nunka buka atu lekar sai, hodi hein Fretilin duni mak abuza hodi sukit sai sira nia foer.

Iha Marsu 2007, iha mos 16 dias ho rihun $16 kompleta expensive rihun $4300. “perdiem ba iha Bali kalan ida rihun $1. buat sira nee iha hotu. agora Fretilin responde tok. Dili airport arrived Viza, mos ita maka selu hotu. ida nee maka fulan-fulan hela deit. liliu ba Sr ida be MCC nian. mas nia la produz buat ida to’o AMP ukun tiha deit,”deklara mos Xanana.

PM Xanana rekonese falhansu balun agora dadaun konaba projeitu estrada nebe ladauk hadia remata, inklui programa preoridade seluk. maibe tuir nia, buat hirak nee relasiona ho devidas bara-barak husi governu anterior nian.

“Sira iha devidas barak los, ne’ebe maka ami labele sura ida-idak. maibe kandu total deit entaun kuaje milaun $119.mas to’o Dezembru 2007, ami hili nebe mak ami tenke kontinua. no ba restu nebe falha, ami tau hotu iha kaisa,”deklara nia. (Timor Post)

Alegasaun Korupsaun

Alegasaun Korrupsaun Hasoru Membru Governu,
PM Presiza Realiza Promesa
DILI -
Deputadus husi bankada opozisaun husu ba Xefe Governu Xanana Gusmão atu foti desizaun politika ida klaru ba publiku relasiona indikasaun korupsaun ne’ebe mosu iha Ministeriu da Justica, Ministeriu Turismu Komercio no Industria nomos ministeriu seluk.

“Laos ami opozisaun nia fatin atu lori ba tribunal de rekursu, ne’e laos ona. Se ita hakarak boa governasaun, governu tenki iha posizaun ida klaru. Se ema ne’e iha alegasaun atu hasai ka la-hasai, “kestiona deputada Fernanda Borges.

Xefe bankada Partidu Unidade Nasional ne’e mos eziji promesa Primeiru Ministru Xanana Gusmão iha momentu kampanha katak, centavos lima deit mak lakon mos sei hasai husi kargo politika hanesan ministru ou sekretariu estadu.

Nia enkoraja Xefi do Governu atu foti desizaun ida klaru, tamba desizasaun saida deit mak PM Xanana Gusmão foti halo ba povo no nasaun nia diak.

“Se lae, korupsaun ne’e ita falun hela deit, falun hela deit, bainhira los mak ita atu resolve, “ hateten tan Borges.

Francisco de Araujo deputadu husi bankada ASDT hateten, depende ba Primeiru Ministru nia desizaun. Maibe importante mak realiza promesa iha tempu kampanha.

“Naok lima cent, naok kuarter sai. Mais realidade ministeriu hothotu ema detekta ona katak iha korupsaun, maibe Primeiru Ministru aguenta nafatin. Tuir bankada ASDT ministru balun, ministra balun indika ba korupsaun tenki sai. Tauk nasaun ne’e nakfera ka nakdoko, “ nia kestiona.

Deputadu husi bankada CNRT Aderito Hugo da Costa hateten, hahalok krime laos desizaun politika mak resolve maibe liu husi dalan justica.

Aderito Hugo informa, prosesu ne’e lao dadaun. Maibe ema ne’ebe hetan alegasaun sai hanesan sasin seidauk bele hola desizaun hodi suspende. Kuandu, sai ona suspeitu sei tuir prosesu normal.
“Sira ne’ebe ministru, sekretariu estadu, ne’e kargu politiku. Laos kompania privada, se komete iha alegasaun ruma iha buat rua deit, julgamentu mak halo nia sai, moralmente rejigna-an para prosesu lao. Tamba kadeira ne’ebe tuur kadeira publiku nian, “ nia reafirma.

Adriano do Nascimentu Xefi bankada Partido Demokrata hateten katak, indikasaun korupsaun parte judisiario presiza hare fila fali.

Nia hatutan tan, politikamente PM iha ona vontade ba boa governasaun. Maibe fila fali ba boa vontade sira ne’ebe halao knaar politika hanesan ministru, sekretariu estadu no direitur sira.
Hanesan informasaun neébe diario neé foo sai katak, partido oposizaun Fretilin ejiji ba PM atu foti desizaun politika para hapara ministru ou ministra neébe indika halo korupsaun. (Timor Post)

Peska Ilegal

Ro Peska Illegal Kontinua Halao Operasaun
DILI –
Deputada Getrudes Moniz husi bankada Partido Demokrata no deputadu husi bankada Fretilin Inacio Moreira, segunda (11/05) iha plenaria Parlamentu Nasional husu ba parte kompetente atu foo atensaun ba ro peska illegal ne’ebe kontinua naok riku soin iha Tasi Timor.

Tuir informasaun ne’ebe Getrudes Moniz simu husi populasaun distritu Lautem, Sub distritu Com iha semana kotuk katak, ro peska illegal hamutuk 46 ne’e diskunfia mai husi Thailandia, maibe seidauk identifika klaru, sempre halo operasaun iha tasi klaran.

Prekupasaun neé, deputada husi bankada PD kestiona ba orsamentu geral do estadu 2008, Parlamentu Nasional aprova ona orsamentu $28 milliaun atu sosa ro patrulhamentu rua husi Xina. Maibe, too agora ro patrulhamentu neé seidauk halo operasaun.

Reprejentante povo ne’e husu ba Polisia Nasional Timor Leste ne’ebe foin lalais ne’e sosa ro patrulhamentu kiik ho objectivu patrullhamentu atu monta iha area tasi Lospalos.

Tamba hanesan asuntu nasional, nia ejiji atu oinsa ro patrulhamentu rua husi Xina to lalais mai TL hodi kontrola riku soin iha tasi Timor.

Deputadu Inacio Moreira informa katak, ro peska neébe halo operasaun iha area tasi Com-Lospalos diskunfia nain husi membru governu ida nian.

Inacio Moreira hatutan, ro peska neé hetan ona protesta husi peskador iha area Com tamba neé ro neé agora dadaun halo fali operasaun iha Dili ba tempu kalan.

Iha sorin seluk, Vice Primeiru Ministru Jose Luis Guterres hatan kestaun ne’e katak, agora dadaun ro patrulhamentu ne’ebe TL sosa husi nasaun Xina sei iha prosesu rekonstrusaun.

Tuir publikasaun diario neé antes, Sekretariu Estadu Defesa Julio Thomas Pinto informa katak, molok tama ba tinan 2010 ro patrulhamentu ne’e sei halao operasaun iha area tasi Timor hodi kontrola ro peska illegal husi nasaun liur.

Ro patrulhamentu ne’ebe TL sosa husi nasaun Xina ho naruk metru 45. Agora dadaun membru komponente Naval hamutuk 30 halao hela treinamentu no involve mos iha prosesu rekonstrusaun.

Tuir dadus neébe Timor Post rekolla, ro peska husi Thailandia ho naran Golden Sea, Missouri Reefer, Silver Sea, M/V Fernando, Emerald Reefer, M/V Ocean, Sutti Reefer husi Panama sempre tama mai Portu – Dili hodi hetan lisensa husi Quarantena Timor Leste, Diresaun Imigrasaun no Alfandega.

Fontes neébe servisu iha Portu lakohi atu hakerek nia naran, prekupa ho prejensa ro hirak neé. Tamba tuir nia katak, wainhira ro sira neé mak hetan ona lisensa, klaru katak bele iha posibilidade naok ikan ou riku soin balun iha tasi Timor.

Fontes neébe servisu iha Portu durante tinan lima haktuir tan katak, antes neé, ro peska sira neé nunka mai foti surat lisensa, maibe agora dadaun neé, ro peska husi nasaun Thailandia neé sempre mai hela deit, fulan ida mai dala rua ou dala tolu, sem objetivu ida neébe mak klaru, “ nia hatutan tan.

Fontes neé mos husu ba agensia SVD neébe fasilita ro husi Thailandia atu esplika ba orgaun soberanu hanesan governu no parlamentu konaba objetivu husi ro hirak ne’e. (Timor Post)

Prekupasaun Deputadu Konaba Ro Peska Illegal

Ro Peska Illegal Kontinua Halao Operasaun
DILI –
Deputada Getrudes Moniz husi bankada Partido Demokrata no deputadu husi bankada Fretilin Inacio Moreira, horseik iha plenaria Parlamentu Nasional husu ba parte kompetente atu foo atensaun ba ro peska illegal ne’ebe kontinua naok riku soin iha Tasi Timor.

Tuir informasaun ne’ebe Getrudes Moniz simu husi populasaun distritu Lautem, Sub distritu Com iha semana kotuk katak, ro peska illegal hamutuk 46 ne’e diskunfia mai husi Thailandia, maibe seidauk identifika klaru, sempre halo operasaun iha tasi klaran.

Prekupasaun neé, deputada husi bankada PD kestiona ba orsamentu geral do estadu 2008, Parlamentu Nasional aprova ona orsamentu $28 milliaun atu sosa ro patrulhamentu rua husi Xina. Maibe, too agora ro patrulhamentu neé seidauk halo operasaun.

Reprejentante povo ne’e husu ba Polisia Nasional Timor Leste ne’ebe foin lalais ne’e sosa ro patrulhamentu kiik ho objectivu patrullhamentu atu monta iha area tasi Lospalos.

Tamba hanesan asuntu nasional, nia ejiji atu oinsa ro patrulhamentu rua husi Xina to lalais mai TL hodi kontrola riku soin iha tasi Timor.

Deputadu Inacio Moreira informa katak, ro peska neébe halo operasaun iha area tasi Com-Lospalos diskunfia nain husi membru governu ida nian.

Inacio Moreira hatutan, ro peska neé hetan ona protesta husi peskador iha area Com tamba neé ro neé agora dadaun halo fali operasaun iha Dili ba tempu kalan.

Iha sorin seluk, Vice Primeiru Ministru Jose Luis Guterres hatan kestaun ne’e katak, agora dadaun ro patrulhamentu ne’ebe TL sosa husi nasaun Xina sei iha prosesu rekonstrusaun.

Tuir publikasaun diario neé antes, Sekretariu Estadu Defesa Julio Thomas Pinto informa katak, molok tama ba tinan 2010 ro patrulhamentu ne’e sei halao operasaun iha area tasi Timor hodi kontrola ro peska illegal husi nasaun liur.

Ro patrulhamentu ne’ebe TL sosa husi nasaun Xina ho naruk metru 45. Agora dadaun membru komponente Naval hamutuk 30 halao hela treinamentu no involve mos iha prosesu rekonstrusaun.

Tuir dadus neébe Timor Post rekolla, ro peska husi Thailandia ho naran Golden Sea, Missouri Reefer, Silver Sea, M/V Fernando, Emerald Reefer, M/V Ocean, Sutti Reefer husi Panama sempre tama mai Portu – Dili hodi hetan lisensa husi Quarantena Timor Leste, Diresaun Imigrasaun no Alfandega.

Fontes neébe servisu iha Portu lakohi atu hakerek nia naran, prekupa ho prejensa ro hirak neé. Tamba tuir nia katak, wainhira ro sira neé mak hetan ona lisensa, klaru katak bele iha posibilidade naok ikan ou riku soin balun iha tasi Timor.

Fontes neébe servisu iha Portu durante tinan lima haktuir tan katak, antes neé, ro peska sira neé nunka mai foti surat lisensa, maibe agora dadaun neé, ro peska husi nasaun Thailandia neé sempre mai hela deit, fulan ida mai dala rua ou dala tolu, sem objetivu ida neébe mak klaru, “ nia hatutan tan.

Fontes neé mos husu ba agensia SVD neébe fasilita ro husi Thailandia atu esplika ba orgaun soberanu hanesan governu no parlamentu konaba objetivu husi ro hirak ne’e. (Timor Post)

Fretilin Walk Out

Diskusaun Lei Inkeritu Parlamentar,
Partido Opozisaun “Walk Out”
DILI –
Partido opozisaun iha Parlamentu Nasional, horseik loron kraik la-prenche quorum ba diskusaun lei inkeritu parlamentar. Maibe, diskusaun kontinua ho numeru deputadu 34.

Iha deklarasaun votos ba proposta alterasaun numeru 3 neébe muda direitu deputadu 10 ba 22, tuir Xefe bankada partido Fretilin Aniceto Guterres katak, koalia maioria no minoria. Maioria mak absoluta 33 entaun seluk laiha tan direitu ona, “ nia kestiona.

“Ida neé taka dalan, sei la-taka dalan entaun difikulta atu halo inkeritu parlamentar, hodi halao funsaun fiskalizasaun politika. Hau la-fiar ita bele halo inkeritu parlamentar ho efetivu tamba interese politika barak sei la-konsege. Ami pesimista ho ida ne’e. Tamba difikulta hanesan ne’e, bankada Fretilin sei la hola parte diskusaun ba lei ida ne’e, ami komesa walk out ba diskusaun lei ne’e, “dehan Aniceto Guterres iha deklarasaun de votos horseik meudia.

Xefe bankada Partido Unidade Nasional Fernanda Mesquita Borges neébe vota kontra ba proposta alterasaun numeru 3 iha intervista ba Timor Post hateten, lei inkeritu parlamentar buat ida importante ba instituisaun soberanu hanesan PN, tenki nakloke hodi fo oportunidade ba bankada hotu ne’ebe hakarak halo fiskalizasaun iha instrumentu legal.

“Atu rekere investigasaun deit presiza deputadu 22. Fretilin mos laiha deputadu 22, CNRT mos laiha, satan bankada seluk, “Borges kestiona.

Fernanda Borges konfesa, PUN la prontu halo quorum ba AMP. “Se, ami mak mai halo quorum hodi halo lei ida la foo direitu ba opozisaun atu halo inkeritu, ami sei la tuir, ami sei hamrik iha liur hodi hein resultadu, “ dehan tan deputada Borges.

Aderito Hugo da Costa deputadu husi bloku AMP neébe vota afavor komenta katak, proposta refere hare ba kualidade no valor inkeritu, nomos artigo neé sei la susar kuandu aprova para inisiativa bele passa, se inisiativa deputadu 10 deit mak halo, sei la garante atu passa kuandu aprova iha plenaria, “ nia esplika.

Nia hatutan tan, deputadu neébe garante atu kria komisaun presiza ejiji no lobi ba deputadu balun ou bankada seluk, nuneé inisiativa bele konklui iha aprovasaun.

Vital dos Santos deputadu husi bankada Partido Demokrata haktuir, fiskalizasaun ho inkeritu objetivu atu promove boa governasaun, hadia mall administrasaun.

“Lalika difikulta hodi halo komplikadu. Tuir lolos parlamentu ida ne’e loke dalan luan halo inkeritu ho maneira fiskalizasaun simplist hodi hadok imajem, kurtina husi governu, “ nia realsa.

Xefe bankada PD Adriano do Nascimento komenta, deputadu AMP foo fuan mak servisu ba estadu ida ne’e.

Resultadu ba votasaun alterasaun numeru 1, proposta eliminasaun afavor 18, kontra 17, abstensaun 6. Votasaun konaba inisiativa maioria simplist afavor 14, kontra 21, abstensaun 6. Proposta de alterasaun numeru 3 neébe muda direitu deputadu 10 ba 22 ho resultadu votasaun afavor 21, kontra 17, abstein 3. Proposta artigo numeru 2 no alterasaun passa ho resultadu votasaun afavor 23, kontra 10, abstein 8. (Timor Post)