Tuesday, April 22, 2008

Ativista Pro Referendum


Buka Justica,
Vitima Tenki Organiza An

LIKISA – Vitima violasaun direitus humanos tinan 1999 iha Timor Leste, persija organiza an hodi buka justica, lis los no reparasaun, “ katak Mugiyanto Koordenador Indonesian Associations of Families of the Disappeared.

Mugiyanto haktuir hanoin hirak ne'e ba Timor Post no Jornal Diario Nasional ho lian Indonesia, sesta, loron 04 fulan Abril iha seksaun hemu kafe, diskusaun publiku komemorasaun tinan sia Masakre Igreja Likisa 1999.
Nia hateten katak, tuir esperensia iha Indonesia wainhira vitima organiza an, parte kompetente rona liu vitima nia lian duke ezijensia nebe hatoo husi organizasaun direitus humanos.

“Vitima sira sente tebtebes saida mak hasoru ba akontesementu violasaun direitus humanos. Tanba vitima hanesan parte ida nebe forte tebes wainhira ejiji ba justica no lia los, “ katak eis aktivista pro referendum ne’e.

Futuru, tuir nia katak, vitima husi Indonesia no Timor Leste persija kaer liman hamutuk hodi ejiji ba justica no lia los. Tanba koalia konaba violasaun direitus humanos vitima Indonesia-TL iha vida nomos inimigo nebe hanesan, “ nia realsa.

“Wainhira, vitima organiza an no iha ona forsa. Hau fiar katak, nasaun mos iha ona situasaun nebe sei responde ezijensia vitima, “ dehan nia.

Tuir nia, Komisaun Verdade no Amizade entre TL – Indonesia hanesan mekanismo ida nebe elit politiku rai rua ne’e uza hodi taka lia los ba dalan justica. Tanba koalia konaba relasaun persija iha transparancia, “ tenik Mugiyanto.

Yanto la satisfas ho politika KVA, nia dehan, lolos estadu TL persija hare liu ba direitus vitima tanba nasaun hetan libertasaun husi sofrementu populasaun tomak nian, liliu vitima sira.

Koalia konaba reparasaun, persija defini klaru, tanba ho osan sei la kura kanek nebe vitima sira sente. Maibe trauma, moris nebe ema seluk estraga, nunka mais atu hotu, “ katak nia.

Asunto seluk nebe importante mak lia los tenki haktuir ho transparancia, tanba povo TL sei aprende husi tempu pasado atu prevene violasaun direitus humanos iha futuru, “ nia salienta.

Tuir nia, kastigo ba suspeitu hanesan ezemplu ida diak. Kuandu laiha kastigo ba suspeitu sira mak hanesan agora dadaun akontese iha oknum PNTL no F-FDTL hamosu violasaun direitus humanos ba ema inosente. Hirak ne’e tanba esperensia husi forsa Indonesia nian nebe rai hela mai TL, “ Mugiyanto hatutan.

Aktivista pro referendum husi Indonesia ne’e hanesan vitima wainhira hetan kastigo ba ninian involvementu hamutuk ho Timor oan hodi defende ukun rasik an iha tinan 1998.

Nia esplika IKOHI (Ikatan Keluarga Orang Hilang Indonesia) hanesan organizasaun ba vitima nomos familia vitima iha nivel nasional nebe mai husi Papua, Aceh no fatin seluk tan nebe mosu violasaun direitus humanos, no hari iha 1998.

Organizasaun refere luta ba direitu vitima violasaun direitus humanos oin-nusa bele hetan justica, lia los, reparasaun hanesan rehabilita, kompensasi nst. Maibe, esforso atu hetan justica no lia los ba vitima iha nasaun vizinho Indonesia sei hetan impaktu.

Mugiyanto haklaken katak, kontekstu politiku nebe iha, ema nebe involve iha violasaun direitus humanos iha pasado, sei domina iha elit politiko.

Nia foo ezemplu hanesan kazu-kazu violasaun direitus humanos iha Indonesia, hetan ona investigasaun husi komisaun nasional ba direitus humanos (Komnas HAM) no relata ona ba prokurador jeral nomos atu hetan julgamentu iha tribunal violasaun direitus humanos maibe hasoru dezafio tanba atu lao ba prosesu investigasaun, ema sira nebe involve, la marka prejensa.
Ne’e duni iha Indonesia, buat nebe importante mak oinsa vitima sira sai hanesan autor atu luta ba justica no lia los. (Timor Post)

No comments: